Μέθανα: α) Μυκηναϊκή εγκατάσταση στη θέση "Άγιος Κωνσταντίνος", β) Ακρόπολη στο Βαθύ.
Η χερσόνησος των Μεθάνων βρίσκεται στο νοτιοανατολικό ακρωτήρι της Πελοποννήσου και διοικητικά ανήκει στο Δήμο Τροιζηνίας της Περιφέρειας Αττικής. Η χερσόνησος είναι γνωστή για τα λουτρά της και το ιστορικό ηφαίστειο στο χωριό Καμένη Χώρα (ή Καημένη Χώρα). Τα Μέθανα, μαζί με τα ηφαίστεια της Μήλου, της Σαντορίνης και της Νισύρου, ανήκουν στο ηφαιστειακό τόξο του Νοτίου Αιγαίου και χαρακτηρίζονται ως ενεργό ηφαίστειο. Το όνομά της η χερσόνησος το έλαβε πιθανά από το μεθάνιο που συνδέεται με την ηφαιστειακή δραστηριότητα.
Τα Μέθανα είναι πλούσια σε προϊστορικά και αρχαία ευρήματα. Το 1990 βρέθηκε εγκατάσταση της μυκηναϊκής εποχής κοντά στην λουτρόπολη στη θέση «Άγιος Κωνσταντίνος». Στο Βαθύ, στη θέση Παλιόκαστρο, κάτω από το Μεγαλοχώρι, υπάρχει η αρχαία ακρόπολη των Μεθάνων.
Ο σημαντικότερος οικισμός είναι η πόλη των Μεθάνων (Λουτρά). Η χερσόνησος των Μεθάνων, συνδυάζοντας όμορφες παραλίες, ιαματικά λουτρά και καταπράσινα τοπία είναι ένας ιδεώδης προορισμός. Είναι επίσης ένας πόλος έλξης για φυσιολάτρες και πεζοπόρους αφού στη χερσόνησο υπάρχουν περίπου 60 χμ σηματοδοτημένα μονοπάτια.
Ηφαιστειακή Δραστηριότητα και τα Λουτρά των Μεθάνων
Στην χερσόνησο των Μεθάνων υπάρχουν περίπου 30 ηφαιστειακοί δόμοι, ενώ η τελευταία ηφαιστειακή δραστηριότητα έγινε υποθαλάσσια το 1700 στο βόρειο μέρος μπροστά από τα Μέθανα.
Η χερσόνησος των Μεθάνων δημιουργήθηκε κατά την τριτογενή περίοδο (πριν 11 εκατ. χρόνια) από το ηφαίστειο των Μεθάνων το οποίο, ακόμα και σήμερα εκπέμπει αναθυμιάσεις. Η παλαιότερη γνωστή μεγάλη έκρηξη, κατά την οποία εμφανίστηκαν και τα ζεστά ιαματικά λουτρά χρονολογείται στα μέσα του 3ου αι. μ.Χ. (270-240 π.Χ.) και αναφέρεται από τον Παυσανία, ο οποίος περιέγραψε τις θερμοπηγές των Μεθάνων που εμφανίστηκαν μετά από την ηφαιστειακή δραστηριότητα (πιθανότατα ο περιηγητής αναφέρεται στις πηγές της Κουνουπίτσας, στον οικισμό Μούσκα, στο βόρειο άκρο της Χερσονήσου). Ο σεισμός που ακολούθησε την έκρηξη, προξένησε μεγάλες καταστροφές στους οικισμούς και τα μνημεία της περιοχής της Τροιζηνίας.
Την μεγάλη αυτή έκρηξη, περιέγραψε το 8 μ.X. ο Ρωμαίος ποιητής Οβίδιος (43 π.Χ.-17 μ.Χ.), ενώ ο Στράβων (68 π.Χ.-20 μ.Χ.), που ήταν αυτόπτης μάρτυς μιας έκρηξης του ηφαιστείου, συμπλήρωσε την δική του περιγραφή στα «Γεωγραφικά».
Κατά τον ηφαιστειολόγο F. Fouqué, η Καμένη Χώρα δημιουργήθηκε στο διάστημα 300 π.Χ.-20 μ.X, από την πιο πρόσφατη έκρηξη του ηφαιστείου. Αυτό συμφωνεί με την αναφορά του Παυσανία για την εμφάνιση των θερμών πηγών. Στην Καμένη Χώρα υπάρχουν σπηλιές οι οποίες τον χειμώνα βγάζουν ζεστό αέρα, γεγονός που εκμεταλλεύονται οι κάτοικοι, οι οποίοι σταβλίζουν εκεί τα ζώα τους.
Αν και η χρήση των σημερινών λουτρών κατά την αρχαιότητα δεν αναφέρεται από γραπτές πηγές, υπάρχουν ενδείξεις (εντοπισμένα λείψανα αρχαίου υδραγωγείου) που μαρτυρούν αρχαία χρήση των λουτρών της Βρωμολίμνης, κοντά στην πόλη των Μεθάνων. Οι ιαματικές πηγές των Μεθάνων, είναι ονομαστές εδώ και χιλιάδες χρόνια για την αποτελεσματική και δραστική τους επίδραση στην υγεία και την ομορφιά. Έχουν ευεργετικές θεραπευτικές ιδιότητες για πολλές παθήσεις όπως αρθροπάθεια, δισκοπάθεια, σπονδυλοαρθρίτιδα, ρευματοπάθεια, κατάγματα, γυναικολογικές παθήσεις, στειρότητα, νευρώσεις, κοπώσεις, παθήσεις αναπνευστικού συστήματος, χρόνιες βρογχίτιδες, δερματικά νοσήματα κλπ. Βάσει της σύστασης του νερού, μπορούν να ενταχθούν σε τρεις κατηγορίες: θειούχες αλιπηγές, χλωρονατριούχες και οξυπηγές. Οι ιαματικές εγκαταστάσεις των Μεθάνων βρίσκονται στις περιοχές Άγιοι Ανάργυροι και Άγιος Νικόλαος της Λουτρόπολης των Μεθάνων. Οι ιαματικές πηγές αναβλύζουν κατά μήκος της παραλίας των Μεθάνων, ενώ στις πηγές των Αγίων Αναργύρων (34,4 βαθμών κελσίου) τα νερά αναβλύζουν μέσα από ρωγμές του εδάφους. Η λουτροθεραπεία εκεί είναι κατάλληλη για ρευματικά, και των νευρλογικές παθήσεις. Οι πηγές του Αγίου Νικολάου (χλωρονατριούχες πηγές 41,2 βαθμούς κελσίου) είναι κατάλληλες για χρόνιους ρευματισμούς, γυναικολογικές παθήσεις, νευρολογικά, κοπώσεις, ισχυαλγίας κ.α. Στην οξυπηγή Καρασταμάτη, το νερό είναι πόσιμο και προσφέρεται για παθήσεις πεπτικού συστήματος.
Ιστορία
Αρχαϊκά Χρόνια
Η πόλη και η Χερσόνησος των Μεθάνων αναφέρονται για πρώτη φορά σε γραπτά κείμενα από τους ιστορικούς Θουκυδίδη (5ος αι. π.Χ.), Διόδωρο το Σικελιώτη (1ος αι. π.Χ.), από τους Γεωγράφους Στράβωνα (1ος αι. π.Χ.) και Κλαύδιο Πτολεμαίο (2ος αι. μ.Χ.) από τον Λατίνο ποιητή Οβίδιο (1ος αι. π.Χ.) καθώς και από τον Παυσανία (2ος αι. π.Χ.). Αργότερα αναφέρεται και από τον Ιεροκλή (6ος αι. μ.Χ).
Η πρώτη κατοίκηση στην Χερσόνησο των Μεθάνων, ανάγεται στα Νεολιθικά Χρόνια, σύμφωνα με τα σημαντικότατα αρχαιολογικά ευρήματα στο Παλαιόκαστρο (Βαθύ), όπου βρίσκεται η Ακρόπολη των αρχαίων Μεθάνων, και στην κορυφή του βουνού της Χελώνας. Στην πρωτοελλαδική περίοδο (2800-1900 π.Χ.), η κατοίκηση στην περιοχή φαίνεται να είναι πιο έντονη. Πρωτοελλαδικοί οικισμοί εντοπίστηκαν στον Ισθμό και στο νησάκι των Μεθάνων. Στην Υστεροελλαδική, Μυκηναϊκή εποχή κάτοικοι της περιοχής είναι οι Ίωνες. Έχτισαν τους οικισμούς τους στην περιοχή του Μεγαλοχωρίου, στο υψίπεδο Θρονί και στη Χελώνα. Με την έναρξη των ιστορικών χρόνων τα Μέθανα όπως και η Καλαυρία δέχτηκαν ειρηνικά τους Δωριείς εποίκους.
Κλασική περίοδος και Ελληνιστικά χρόνια
Για την κλασική περίοδο οι πληροφορίες πληθαίνουν. Κυρίως για τα Μέθανα οχυρώνεται ο οικισμός του Μεγαλοχωρίου και χτίζονται νέοι οικισμοί στο νησάκι Μεθάνων, στο Θρονί, στον Ογά και τη Μαγούλα, στη Καημένη Χώρα και τη Χελώνα. Από πληροφορίες των ιστορικών συμπεραίνεται ότι ο πληθυσμός της περιοχής στα κλασσικά χρόνια ήταν περίπου 9.000, μαζί με τα Μέθανα. Το πολίτευμα πρέπει να ήταν ολιγαρχικό. Στα Ελληνιστικά χρόνια τα Μέθανα και η Καλαυρία ήσαν ανεξάρτητα, ενώ εκείνη τη περίοδο αρχίζουν να χρησιμοποιούνται οι λουτρικές εγκαταστάσεις στην Πηγή της Βρωμολίμνης (Άγιος Χαράλαμπος) και της Κάτω Μούσκας. Τον 4ο και 3ο αι. π.Χ. τα Μέθανα πρέπει να είχαν κάποιο βαθμό ανεξαρτησίας, αφού έκοβαν και δικά τους νομίσματα τα οποία παρίσταναν την κεφαλή του Ηφαίστου. Τον 3ο αι. π.Χ. στην περίοδο των Ελληνιστικών χρόνων επί βασιλείας του Μακεδόνα Αντίγονου Γονατά (283-239 π.Χ.), το ηφαίστειο των Μεθάνων εξερράγη. Επίσης, την ίδια περίοδο η χερσόνησος κατακτήθηκε από την δυναστεία των Πτολεμαίων για ένα περίπου αιώνα και ονομάστηκε Αρσινόη προς τιμήν τις συζύγου του Πτολεμαίου του 4ου.
Ρωμαϊκά-Βυζαντινά χρόνια
Στα Ρωμαϊκά χρόνια υπήρχε ο ναός του Σαράπιδος και της Ίσιδος, ενώ στην πρώιμη βυζαντινή περίοδο χτίστηκαν Παλαιοχριστιανικές βασιλικές πρώιμες βυζαντινές εκκλησίες που διατηρήθηκαν μέχρι το τέλος του 6ου ή τις πρώτες δεκαετίες του 7ου αι. μ.Χ. Δεν υπάρχουν γραπτές πληροφορίες για την Βυζαντινή περίοδο, δηλ. από το 330 μ.Χ έως το 1453 και κατά τα πρώτα 150 περίπου χρόνια της Τουρκοκρατίας. Όμως, μελετώντας τα διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα είναι δυνατόν να προχωρήσουμε στην ανασύσταση του ιστορικού παρελθόντος της συγκεκριμένης περιόδου. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η Χερσόνησος είχε λίγους κατοίκους και μάλλον μόνο δύο μεγάλους οικισμούς, έναν στην περιοχή της Παναγίτσας και έναν στην περιοχή του Προφήτη Ηλία. Κάποιο μικρό χωριό φαίνεται ότι υπήρχε γύρω από την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας.
Νεώτερα χρόνια
Σημαντική αλλαγή σε σχέση με τα πληθυσμιακά στοιχεία της περιοχής, παρατηρείται από την Επανάσταση του 1821 και μετά. Ενώ μέχρι το 1821 οι κάτοικοι της περιοχής δεν ξεπερνούσαν τους 600, το 1830 φθάνουν τους 1084 και το 1870 τους 1946. Κατά την διάρκεια της Επανάστασης του 1821 στα Μέθανα κατέφυγαν για προστασία εκατοντάδες πρόσφυγες, κυρίως γυναικόπαιδα. Επίσης στην περιοχή κατέφυγε το 1826-27 ο αξιωματικός Κάρολος Φαβιέρος μαζί με λίγους στρατιώτες, όπου έχτισε το γνωστό κάστρο του.
Το 1834 ιδρύθηκε ο Δήμος Μεθάνων. Η σπουδαιότερη εξέλιξη είναι η ίδρυση της Λουτρόπολης των Μεθάνων γύρω στο 1870. Χάρις στις αξιόλογες ιαματικές της πηγές, γρήγορα χτίστηκαν οικήματα για τους χρήστες των πηγών. Έτσι το 1928 οι μόνιμοι κάτοικοι των Λουτρών έφθασαν τους 490, ενώ το 1961 σύμφωνα με την επίσημη απογραφή έφθασαν τους 693. Το 1906 κατασκευάσθηκαν δύο υδροθεραπευτήρια για την χρήση των πηγών (το ένα κοντά στα φυσικά λουτρά και το άλλο στην Πηγή Παπαματθαίου), ενώ το 1912 κατασκευάσθηκε άλλο ένα κτήριο (Αγίου Νικολάου). Στη διάρκεια του Μεσοπολέμου 1920-1940 τα Μέθανα ως Χερσόνησος και τα Λουτρά ως πόλη, γνώρισαν σημαντική ανάπτυξη. Μετά την λήξη του Β' Παγκοσμίου Πόλεμου η ανάπτυξη άρχισε σταδιακά να αλλάζει την όψη των Μεθάνων. Τα τουριστικά καταλύματα αυξήθηκαν, κατασκευάστηκαν δρόμοι και άρχισε η σύνδεση με πορθμείο των Μεθάνων με τον Πειραιά. Ο πληθυσμός των Λουτρών αυξήθηκε το 1971, αλλά ο μόνιμος πληθυσμός όλης της Χερσονήσου άρχισε να μειώνεται λόγω μετανάστευσης. Σήμερα ο πληθυσμός της Χερσονήσου των Μεθάνων ανέρχεται σε 2.057 κατοίκους (απογραφή 2001). Σημαντική ανάπτυξη έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια με τη συνεργασία των τοπικών αρχών και των κατοίκων της περιοχής. Ο τουρισμός και η γεωργία παραμένουν οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες των δημοτών της χερσονήσου.
Αρχαιολογικοί Χώροι
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως πληθώρα ευρημάτων, που καταδεικνύει την εξέχουσα θέση της περιοχής σε όλες τις βάσεις της κατοίκισής της, από την Εποχή του Λίθου έως σήμερα. Όπως έδειξαν οι μέχρι σήμερα αρχαιολογικές έρευνες, στα Μέθανα υπάρχουν πάνω από 100 θέσεις με λείψανα πρωτοελλαδικής εποχής. Οι περισσότερες έχουν εντοπισθεί στο βόρειο τμήμα της χερσονήσου. Ο σημαντικότερος οικισμός εντοπίστηκε κοντά στο λιμάνι του Αγίου Γεωργίου. Στη Χερσόνησο των Μεθάνων έχουν εντοπιστεί συνολικά διακόσια είκοσι σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος από την αρχαιολογική Υπηρεσία. Λόγω της πυκνότητας των αρχαίων λειψάνων ολόκληρη η χερσόνησος και το στενό της χερσονήσου έχουν χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικοί χώροι.
Τα Μέθανα είναι πλούσια σε προϊστορικά και αρχαία ευρήματα. Το 1990 βρέθηκε εγκατάσταση της μυκηναϊκής εποχής κοντά στην λουτρόπολη στη θέση «Άγιος Κωνσταντίνος». Στο Βαθύ, στη θέση Παλιόκαστρο, κάτω από το Μεγαλοχώρι, υπάρχει η αρχαία ακρόπολη των Μεθάνων.
Ο σημαντικότερος οικισμός είναι η πόλη των Μεθάνων (Λουτρά). Η χερσόνησος των Μεθάνων, συνδυάζοντας όμορφες παραλίες, ιαματικά λουτρά και καταπράσινα τοπία είναι ένας ιδεώδης προορισμός. Είναι επίσης ένας πόλος έλξης για φυσιολάτρες και πεζοπόρους αφού στη χερσόνησο υπάρχουν περίπου 60 χμ σηματοδοτημένα μονοπάτια.
Ηφαιστειακή Δραστηριότητα και τα Λουτρά των Μεθάνων
Στην χερσόνησο των Μεθάνων υπάρχουν περίπου 30 ηφαιστειακοί δόμοι, ενώ η τελευταία ηφαιστειακή δραστηριότητα έγινε υποθαλάσσια το 1700 στο βόρειο μέρος μπροστά από τα Μέθανα.
Η χερσόνησος των Μεθάνων δημιουργήθηκε κατά την τριτογενή περίοδο (πριν 11 εκατ. χρόνια) από το ηφαίστειο των Μεθάνων το οποίο, ακόμα και σήμερα εκπέμπει αναθυμιάσεις. Η παλαιότερη γνωστή μεγάλη έκρηξη, κατά την οποία εμφανίστηκαν και τα ζεστά ιαματικά λουτρά χρονολογείται στα μέσα του 3ου αι. μ.Χ. (270-240 π.Χ.) και αναφέρεται από τον Παυσανία, ο οποίος περιέγραψε τις θερμοπηγές των Μεθάνων που εμφανίστηκαν μετά από την ηφαιστειακή δραστηριότητα (πιθανότατα ο περιηγητής αναφέρεται στις πηγές της Κουνουπίτσας, στον οικισμό Μούσκα, στο βόρειο άκρο της Χερσονήσου). Ο σεισμός που ακολούθησε την έκρηξη, προξένησε μεγάλες καταστροφές στους οικισμούς και τα μνημεία της περιοχής της Τροιζηνίας.
Την μεγάλη αυτή έκρηξη, περιέγραψε το 8 μ.X. ο Ρωμαίος ποιητής Οβίδιος (43 π.Χ.-17 μ.Χ.), ενώ ο Στράβων (68 π.Χ.-20 μ.Χ.), που ήταν αυτόπτης μάρτυς μιας έκρηξης του ηφαιστείου, συμπλήρωσε την δική του περιγραφή στα «Γεωγραφικά».
Κατά τον ηφαιστειολόγο F. Fouqué, η Καμένη Χώρα δημιουργήθηκε στο διάστημα 300 π.Χ.-20 μ.X, από την πιο πρόσφατη έκρηξη του ηφαιστείου. Αυτό συμφωνεί με την αναφορά του Παυσανία για την εμφάνιση των θερμών πηγών. Στην Καμένη Χώρα υπάρχουν σπηλιές οι οποίες τον χειμώνα βγάζουν ζεστό αέρα, γεγονός που εκμεταλλεύονται οι κάτοικοι, οι οποίοι σταβλίζουν εκεί τα ζώα τους.
Αν και η χρήση των σημερινών λουτρών κατά την αρχαιότητα δεν αναφέρεται από γραπτές πηγές, υπάρχουν ενδείξεις (εντοπισμένα λείψανα αρχαίου υδραγωγείου) που μαρτυρούν αρχαία χρήση των λουτρών της Βρωμολίμνης, κοντά στην πόλη των Μεθάνων. Οι ιαματικές πηγές των Μεθάνων, είναι ονομαστές εδώ και χιλιάδες χρόνια για την αποτελεσματική και δραστική τους επίδραση στην υγεία και την ομορφιά. Έχουν ευεργετικές θεραπευτικές ιδιότητες για πολλές παθήσεις όπως αρθροπάθεια, δισκοπάθεια, σπονδυλοαρθρίτιδα, ρευματοπάθεια, κατάγματα, γυναικολογικές παθήσεις, στειρότητα, νευρώσεις, κοπώσεις, παθήσεις αναπνευστικού συστήματος, χρόνιες βρογχίτιδες, δερματικά νοσήματα κλπ. Βάσει της σύστασης του νερού, μπορούν να ενταχθούν σε τρεις κατηγορίες: θειούχες αλιπηγές, χλωρονατριούχες και οξυπηγές. Οι ιαματικές εγκαταστάσεις των Μεθάνων βρίσκονται στις περιοχές Άγιοι Ανάργυροι και Άγιος Νικόλαος της Λουτρόπολης των Μεθάνων. Οι ιαματικές πηγές αναβλύζουν κατά μήκος της παραλίας των Μεθάνων, ενώ στις πηγές των Αγίων Αναργύρων (34,4 βαθμών κελσίου) τα νερά αναβλύζουν μέσα από ρωγμές του εδάφους. Η λουτροθεραπεία εκεί είναι κατάλληλη για ρευματικά, και των νευρλογικές παθήσεις. Οι πηγές του Αγίου Νικολάου (χλωρονατριούχες πηγές 41,2 βαθμούς κελσίου) είναι κατάλληλες για χρόνιους ρευματισμούς, γυναικολογικές παθήσεις, νευρολογικά, κοπώσεις, ισχυαλγίας κ.α. Στην οξυπηγή Καρασταμάτη, το νερό είναι πόσιμο και προσφέρεται για παθήσεις πεπτικού συστήματος.
Ιστορία
Αρχαϊκά Χρόνια
Η πόλη και η Χερσόνησος των Μεθάνων αναφέρονται για πρώτη φορά σε γραπτά κείμενα από τους ιστορικούς Θουκυδίδη (5ος αι. π.Χ.), Διόδωρο το Σικελιώτη (1ος αι. π.Χ.), από τους Γεωγράφους Στράβωνα (1ος αι. π.Χ.) και Κλαύδιο Πτολεμαίο (2ος αι. μ.Χ.) από τον Λατίνο ποιητή Οβίδιο (1ος αι. π.Χ.) καθώς και από τον Παυσανία (2ος αι. π.Χ.). Αργότερα αναφέρεται και από τον Ιεροκλή (6ος αι. μ.Χ).
Η πρώτη κατοίκηση στην Χερσόνησο των Μεθάνων, ανάγεται στα Νεολιθικά Χρόνια, σύμφωνα με τα σημαντικότατα αρχαιολογικά ευρήματα στο Παλαιόκαστρο (Βαθύ), όπου βρίσκεται η Ακρόπολη των αρχαίων Μεθάνων, και στην κορυφή του βουνού της Χελώνας. Στην πρωτοελλαδική περίοδο (2800-1900 π.Χ.), η κατοίκηση στην περιοχή φαίνεται να είναι πιο έντονη. Πρωτοελλαδικοί οικισμοί εντοπίστηκαν στον Ισθμό και στο νησάκι των Μεθάνων. Στην Υστεροελλαδική, Μυκηναϊκή εποχή κάτοικοι της περιοχής είναι οι Ίωνες. Έχτισαν τους οικισμούς τους στην περιοχή του Μεγαλοχωρίου, στο υψίπεδο Θρονί και στη Χελώνα. Με την έναρξη των ιστορικών χρόνων τα Μέθανα όπως και η Καλαυρία δέχτηκαν ειρηνικά τους Δωριείς εποίκους.
Κλασική περίοδος και Ελληνιστικά χρόνια
Για την κλασική περίοδο οι πληροφορίες πληθαίνουν. Κυρίως για τα Μέθανα οχυρώνεται ο οικισμός του Μεγαλοχωρίου και χτίζονται νέοι οικισμοί στο νησάκι Μεθάνων, στο Θρονί, στον Ογά και τη Μαγούλα, στη Καημένη Χώρα και τη Χελώνα. Από πληροφορίες των ιστορικών συμπεραίνεται ότι ο πληθυσμός της περιοχής στα κλασσικά χρόνια ήταν περίπου 9.000, μαζί με τα Μέθανα. Το πολίτευμα πρέπει να ήταν ολιγαρχικό. Στα Ελληνιστικά χρόνια τα Μέθανα και η Καλαυρία ήσαν ανεξάρτητα, ενώ εκείνη τη περίοδο αρχίζουν να χρησιμοποιούνται οι λουτρικές εγκαταστάσεις στην Πηγή της Βρωμολίμνης (Άγιος Χαράλαμπος) και της Κάτω Μούσκας. Τον 4ο και 3ο αι. π.Χ. τα Μέθανα πρέπει να είχαν κάποιο βαθμό ανεξαρτησίας, αφού έκοβαν και δικά τους νομίσματα τα οποία παρίσταναν την κεφαλή του Ηφαίστου. Τον 3ο αι. π.Χ. στην περίοδο των Ελληνιστικών χρόνων επί βασιλείας του Μακεδόνα Αντίγονου Γονατά (283-239 π.Χ.), το ηφαίστειο των Μεθάνων εξερράγη. Επίσης, την ίδια περίοδο η χερσόνησος κατακτήθηκε από την δυναστεία των Πτολεμαίων για ένα περίπου αιώνα και ονομάστηκε Αρσινόη προς τιμήν τις συζύγου του Πτολεμαίου του 4ου.
Ρωμαϊκά-Βυζαντινά χρόνια
Στα Ρωμαϊκά χρόνια υπήρχε ο ναός του Σαράπιδος και της Ίσιδος, ενώ στην πρώιμη βυζαντινή περίοδο χτίστηκαν Παλαιοχριστιανικές βασιλικές πρώιμες βυζαντινές εκκλησίες που διατηρήθηκαν μέχρι το τέλος του 6ου ή τις πρώτες δεκαετίες του 7ου αι. μ.Χ. Δεν υπάρχουν γραπτές πληροφορίες για την Βυζαντινή περίοδο, δηλ. από το 330 μ.Χ έως το 1453 και κατά τα πρώτα 150 περίπου χρόνια της Τουρκοκρατίας. Όμως, μελετώντας τα διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα είναι δυνατόν να προχωρήσουμε στην ανασύσταση του ιστορικού παρελθόντος της συγκεκριμένης περιόδου. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η Χερσόνησος είχε λίγους κατοίκους και μάλλον μόνο δύο μεγάλους οικισμούς, έναν στην περιοχή της Παναγίτσας και έναν στην περιοχή του Προφήτη Ηλία. Κάποιο μικρό χωριό φαίνεται ότι υπήρχε γύρω από την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας.
Νεώτερα χρόνια
Σημαντική αλλαγή σε σχέση με τα πληθυσμιακά στοιχεία της περιοχής, παρατηρείται από την Επανάσταση του 1821 και μετά. Ενώ μέχρι το 1821 οι κάτοικοι της περιοχής δεν ξεπερνούσαν τους 600, το 1830 φθάνουν τους 1084 και το 1870 τους 1946. Κατά την διάρκεια της Επανάστασης του 1821 στα Μέθανα κατέφυγαν για προστασία εκατοντάδες πρόσφυγες, κυρίως γυναικόπαιδα. Επίσης στην περιοχή κατέφυγε το 1826-27 ο αξιωματικός Κάρολος Φαβιέρος μαζί με λίγους στρατιώτες, όπου έχτισε το γνωστό κάστρο του.
Το 1834 ιδρύθηκε ο Δήμος Μεθάνων. Η σπουδαιότερη εξέλιξη είναι η ίδρυση της Λουτρόπολης των Μεθάνων γύρω στο 1870. Χάρις στις αξιόλογες ιαματικές της πηγές, γρήγορα χτίστηκαν οικήματα για τους χρήστες των πηγών. Έτσι το 1928 οι μόνιμοι κάτοικοι των Λουτρών έφθασαν τους 490, ενώ το 1961 σύμφωνα με την επίσημη απογραφή έφθασαν τους 693. Το 1906 κατασκευάσθηκαν δύο υδροθεραπευτήρια για την χρήση των πηγών (το ένα κοντά στα φυσικά λουτρά και το άλλο στην Πηγή Παπαματθαίου), ενώ το 1912 κατασκευάσθηκε άλλο ένα κτήριο (Αγίου Νικολάου). Στη διάρκεια του Μεσοπολέμου 1920-1940 τα Μέθανα ως Χερσόνησος και τα Λουτρά ως πόλη, γνώρισαν σημαντική ανάπτυξη. Μετά την λήξη του Β' Παγκοσμίου Πόλεμου η ανάπτυξη άρχισε σταδιακά να αλλάζει την όψη των Μεθάνων. Τα τουριστικά καταλύματα αυξήθηκαν, κατασκευάστηκαν δρόμοι και άρχισε η σύνδεση με πορθμείο των Μεθάνων με τον Πειραιά. Ο πληθυσμός των Λουτρών αυξήθηκε το 1971, αλλά ο μόνιμος πληθυσμός όλης της Χερσονήσου άρχισε να μειώνεται λόγω μετανάστευσης. Σήμερα ο πληθυσμός της Χερσονήσου των Μεθάνων ανέρχεται σε 2.057 κατοίκους (απογραφή 2001). Σημαντική ανάπτυξη έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια με τη συνεργασία των τοπικών αρχών και των κατοίκων της περιοχής. Ο τουρισμός και η γεωργία παραμένουν οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες των δημοτών της χερσονήσου.
Αρχαιολογικοί Χώροι
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως πληθώρα ευρημάτων, που καταδεικνύει την εξέχουσα θέση της περιοχής σε όλες τις βάσεις της κατοίκισής της, από την Εποχή του Λίθου έως σήμερα. Όπως έδειξαν οι μέχρι σήμερα αρχαιολογικές έρευνες, στα Μέθανα υπάρχουν πάνω από 100 θέσεις με λείψανα πρωτοελλαδικής εποχής. Οι περισσότερες έχουν εντοπισθεί στο βόρειο τμήμα της χερσονήσου. Ο σημαντικότερος οικισμός εντοπίστηκε κοντά στο λιμάνι του Αγίου Γεωργίου. Στη Χερσόνησο των Μεθάνων έχουν εντοπιστεί συνολικά διακόσια είκοσι σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος από την αρχαιολογική Υπηρεσία. Λόγω της πυκνότητας των αρχαίων λειψάνων ολόκληρη η χερσόνησος και το στενό της χερσονήσου έχουν χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικοί χώροι.
Αρχαία Ακρόπολη στο Βαθύ
Κοντά στο Βαθύ, γραφικό παλιό ψαράδικο χωριό, στην δυτική ακτή της χερσόνησο Μεθάνων, υπάρχει ένας μικρός λόφος στον οποίον σώζονται τμήματα του τείχους της ακρόπολης των Αρχαίων Μεθάνων (θέση Παλαιόκαστρο) και άλλων κτισμάτων πνιγμένων μέσα σε πυκνή βλάστηση. Τα εντυπωσιακά τείχη της ακρόπολης φαίνεται ότι χτίστηκαν κατά τον 4ο με 3ο αι. π.Χ. την είσοδος στην ακρόπολη βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά της. Οι περισσότερες πέτρες του τείχους είναι ηφαιστειακές, ενώ ο λόφος είναι αρχαιότατος ηφαιστειακός δόμος. Γύρω από την ακρόπολη υπήρξε η αγορά της αρχαίας πόλης. Τα αρχαία Μέθανα περιέγραψε ο Παυσανίας, όπου είδε την αρχαία αγορά, το ιερό της Ίσιδος και τα αγάλματα του Ερμού και του Ηρακλέους. Τα μνημεία αυτά πιθανότατα βρίσκονται ακόμα κάτω από τα περιβόλια στην παραλία του Βαθιού. |
Ανάμεσα στην αρχαία ακρόπολη και στην χερσόνησο της Πούντας, βρισκόταν το αρχαίο λιμάνι. Στην περιοχή είναι ορατά βυθισμένα αρχαία οικήματα, ενώ διακρίνεται αρχαία προβλήτα. Ανάμεσά τους υπάρχουν και Βυζαντινές εκκλησίες, γεγονός που μαρτυρεί ότι οι καθιζήσεις συνεχίστηκαν και τα πρώτα χριστιανικά χρόνια.
Στο Παλαιόκαστρο βρέθηκαν πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα, Πρωτοελλαδικά, Μεσοελλαδικά, Μυκηναϊκά και νεολιθικά, που μαρτυρούν ότι η περιοχή κατοικείται συνεχώς από τους Νεολιθικούς χρόνους (5.000 π.Χ.).
Στο Παλαιόκαστρο βρέθηκαν πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα, Πρωτοελλαδικά, Μεσοελλαδικά, Μυκηναϊκά και νεολιθικά, που μαρτυρούν ότι η περιοχή κατοικείται συνεχώς από τους Νεολιθικούς χρόνους (5.000 π.Χ.).
Μυκηναϊκή εγκατάσταση στη θέση Άγιος Κωνσταντίνος
Σπουδαιότατος αρχαιολογικός χώρος υπάρχει στον λόφο του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, όπου έχει ανακαλυφθεί προϊστορικός οικισμός Μυκηναϊκής Εποχής (14ος και 13ος αι. π.Χ.). Τα ευρήματα προσφέρουν πολλά νέα και σημαντικότατα στοιχεία για την γνώση της τέχνης και της θρησκείας της Μυκηναϊκής περιόδου. Σε ένα από τα κτίσματα του οικισμού βρέθηκαν πολλά αφιερώματα που μαρτυρούν ότι ήταν χώρος λατρείας προϊστορικής θεότητας, πιθανώς του Ποσειδώνα. Κατά την ανασκαφή του μυκηναϊκού ιερού βρέθηκαν ειδώλια και κοσμήματα, και εντυπωσιακός αριθμός ζωόμορφων ειδωλίων (όλα του δημοφιλούς τύπου του βοοειδούς, με τις γνωστές παραλλαγές ως προς τη διακόσμηση του σώματος). Ιδιαίτερα σημαντικά ευρήματα αποτελούν ειδώλιο μυκηναίου κρανοφόρου ιππέα και πήλινο ειδώλιο έφιππου άνδρα που φοράει κωνικό κράνος. Τα ευρήματα του ιερού, ειδικά οι σπανιότεροι τύποι μυκηναϊκών ειδωλίων (ταυροκαθάπτης, ιππείς και άρματα με αναβάτες), εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Πειραιά.
Άλλες Αρχαιότητες και αξιοθέατα
Παραθαλάσσιοι λόφοι με οχυρώσεις της κλασικής και αρχαϊκής εποχής σώζονται ακόμα στο Νησάκι των Αγίων Αναργύρων, όπου διακρίνονται απομεινάρια Κυκλώπειων και ισοδομικών τειχών, στην τοποθεσία Μαγούλα δυτικά του Αγίου Νικολάου Παλαιών Λουτρών και στο ύψωμα Ογά στην παραλία της Κυψέλης όπου υπάρχουν ερείπια ακρόπολης των κλασικών χρόνων με λείψανα αρχαίου ναού στο εσωτερικό του.
Αξιόλογα και ενδιαφέροντα μνημεία υπάρχουν επίσης στο υψίπεδο Θρονί όπου σώζεται ένας καλοδιατηρημένος πύργος του 4ου αιώνα και ερείπια ελαιουργείου του 3ου αι. π.Χ., στην κορυφή της Χελώνας που βρίσκονται στρογγυλές και παραλληλόγραμμες στέρνες, πιθανότατα Βυζαντινής Εποχής, καθώς και στην περιοχή του Αγίου Νικολάου όπου υπάρχουν ερείπια ρωμαϊκού κτίσματος και δεξαμενής για χρήση λουτρών.
Εντυπωσιακό είναι το «Κάστρο του Φαβιέρου» μεσαιωνικής εποχής με τους 4 μικρούς πυργίσκους στις άκρες του, στο Στενό των Μεθάνων. Βορειότερα του φρουρίου σώζεται μεγάλο μέρος του οχυρωματικού τείχους που σύμφωνα με τον Θουκυδίδη κατασκευάστηκε από τους Αθηναίους στην εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου (425π.Χ.).
Διάσπαρτα σ' όλη την Χερσόνησο βρίσκονται μικρά ξωκλήσια και εκκλησίες βυζαντινής και νεώτερης εποχής, που προσθέτουν το δικό τους χρώμα, στον ιστορικό πλούτο της γραφικής Χερσονήσου.
Σπουδαιότατος αρχαιολογικός χώρος υπάρχει στον λόφο του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, όπου έχει ανακαλυφθεί προϊστορικός οικισμός Μυκηναϊκής Εποχής (14ος και 13ος αι. π.Χ.). Τα ευρήματα προσφέρουν πολλά νέα και σημαντικότατα στοιχεία για την γνώση της τέχνης και της θρησκείας της Μυκηναϊκής περιόδου. Σε ένα από τα κτίσματα του οικισμού βρέθηκαν πολλά αφιερώματα που μαρτυρούν ότι ήταν χώρος λατρείας προϊστορικής θεότητας, πιθανώς του Ποσειδώνα. Κατά την ανασκαφή του μυκηναϊκού ιερού βρέθηκαν ειδώλια και κοσμήματα, και εντυπωσιακός αριθμός ζωόμορφων ειδωλίων (όλα του δημοφιλούς τύπου του βοοειδούς, με τις γνωστές παραλλαγές ως προς τη διακόσμηση του σώματος). Ιδιαίτερα σημαντικά ευρήματα αποτελούν ειδώλιο μυκηναίου κρανοφόρου ιππέα και πήλινο ειδώλιο έφιππου άνδρα που φοράει κωνικό κράνος. Τα ευρήματα του ιερού, ειδικά οι σπανιότεροι τύποι μυκηναϊκών ειδωλίων (ταυροκαθάπτης, ιππείς και άρματα με αναβάτες), εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Πειραιά.
Άλλες Αρχαιότητες και αξιοθέατα
Παραθαλάσσιοι λόφοι με οχυρώσεις της κλασικής και αρχαϊκής εποχής σώζονται ακόμα στο Νησάκι των Αγίων Αναργύρων, όπου διακρίνονται απομεινάρια Κυκλώπειων και ισοδομικών τειχών, στην τοποθεσία Μαγούλα δυτικά του Αγίου Νικολάου Παλαιών Λουτρών και στο ύψωμα Ογά στην παραλία της Κυψέλης όπου υπάρχουν ερείπια ακρόπολης των κλασικών χρόνων με λείψανα αρχαίου ναού στο εσωτερικό του.
Αξιόλογα και ενδιαφέροντα μνημεία υπάρχουν επίσης στο υψίπεδο Θρονί όπου σώζεται ένας καλοδιατηρημένος πύργος του 4ου αιώνα και ερείπια ελαιουργείου του 3ου αι. π.Χ., στην κορυφή της Χελώνας που βρίσκονται στρογγυλές και παραλληλόγραμμες στέρνες, πιθανότατα Βυζαντινής Εποχής, καθώς και στην περιοχή του Αγίου Νικολάου όπου υπάρχουν ερείπια ρωμαϊκού κτίσματος και δεξαμενής για χρήση λουτρών.
Εντυπωσιακό είναι το «Κάστρο του Φαβιέρου» μεσαιωνικής εποχής με τους 4 μικρούς πυργίσκους στις άκρες του, στο Στενό των Μεθάνων. Βορειότερα του φρουρίου σώζεται μεγάλο μέρος του οχυρωματικού τείχους που σύμφωνα με τον Θουκυδίδη κατασκευάστηκε από τους Αθηναίους στην εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου (425π.Χ.).
Διάσπαρτα σ' όλη την Χερσόνησο βρίσκονται μικρά ξωκλήσια και εκκλησίες βυζαντινής και νεώτερης εποχής, που προσθέτουν το δικό τους χρώμα, στον ιστορικό πλούτο της γραφικής Χερσονήσου.
Πηγή: http://arcadia.ceid.upatras.gr/pausanias/place.php?id=102